Ze spadkiem jest jak z niespodzianką – nie zawsze bywa miło. Obowiązujące w Polsce od 1946 r. przepisy dotyczące następstwa prawnego na wypadek śmierci określają dziedziczenie jako sukcesję uniwersalną oznaczającą wstąpienie odpowiednich osób we wszystkie prawa i obowiązki majątkowe zmarłego. Co ważne, nabycie spadku (w tym też długów spadkodawcy) nie wymaga żadnej aktywności spadkobiercy. Do 18.10.2015 r. wstępujący w prawa majątkowe zmarłego mógł w odpowiednim terminie złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, oznaczającym odpowiedzialność za długi spadkowe do wysokości aktywów spadku, albo o odrzuceniu spadku. Radykalna zmiana jaka nastąpiła od 18 października br. polega na tym, że od tej daty milczenie spadkodawcy oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – wcześniej brak oświadczenia spadkobiercy skutkował przyjęciem spadku wprost (z nieograniczoną odpowiedzialnością za długi). W ten sposób wyeliminowano sytuacje, w których nieświadomi zagrożenia spadkodawcy ponosili odpowiedzialność za długi spadkowe, które mogły wielokrotnie przewyższać wartość stanu czynnego spadku.

     Chociaż zmiana prawa spadkowego nastąpiła w niedzielę, we wszystkich środkach masowego przekazu informowano o konsekwencjach jakie ze sobą niesie. Pomimo tego, że tak wiele miejsca poświęcono tematyce nowelizacji prawa cywilnego zupełnie zmarginalizowano znaczenie przepisu przejściowego ustawy z 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 539), tj. art. 6. Zgodnie z tym przepisem, zmiany prawa spadkowego, które weszły w życie 18 października br. nie mają zastosowania do spadków otwartych przed ww. datą. Innymi słowy, we wszystkich przypadkach, w których spadkodawca zmarł przed 18.10.2015 r. jego następcy prawni odpowiadają za długi spadkowe na dotychczasowych zasadach: w terminie sześciu miesięcy od dnia, kiedy dowiedzieli się o tytule powołania do spadku mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jeżeli nie odrzucą spadku albo nie oświadczą, że chcą dziedziczyć z dobrodziejstwem inwentarza, to będą odpowiadać za długi zmarłego bez żadnych ograniczeń. Tylko, osoby niemające pełnej zdolności do czynności prawnych, osoby, co do których istnieje podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia oraz osoby prawne nawet, gdy nie złożą żadnego oświadczenia dziedziczą z dobrodziejstwem inwentarza.

Adam G. Karolak